Lüfer Balığı: Kapsamlı Bir Rehber

Lüfer Balığı Nedir?

Lüfer geçici balıklardandır. Yavru halinden itibaren büyüyene kadar defne yaprağı, çinekop, sarıkanat, lüfer ve kofana gibi muhtelif isimler alır. Etinin lezzeti ve fiyatı da boyuna göre değişir. 25 ila 40 tanesi 1 kg gelen küçük lüferlere defne yaprağı, 16 ila 20 tanesi 1 kg gelen lüferlere çinekop, 10-14 tanesi 1 kg gelenlere sarıkanat, 2 ila 8 tanesi 1 kg gelenlere lüfer ve tanesi 1kg ve üstü olanlara da kofana denmektedir. Tabi bu kriterler eski İstanbul Balıkhanesi’nde kabul gören isimlerdir. Bir de halk arasında kullanılan bazı deyimler vardır. Bunlar da Ağustos ayında avlanan koruk lüferi ve 1kg üstü olan lüfer için söylenen sırtıkaradır. Bu balıkların hepsi aslında lüferdir. Renk ve şekil olarak da hepsi birbirinin aynısıdır.

Lüfer 12-15 sene yaşamaktadır.

İngilizce’si Bluefish olan lüferin diğer adı Temnodon Saltator’dur.  Lüferin Fransızcası olan “temnodon” da Yunancadaki iki kelime olan “temno” ve “dzondi” kelimelerinden gelir. “Temno”, “kesmek” anlamına gelirken, “dzondi” ise “diş” anlamına gelmektedir. 

AKANTHOPTERYGİİ takımından, Carangidae ailesindendir. Bu aile içine giren diğer balıklar, istavrit, akyabalığı, ve maltapalamududur.

 

Lüfer balığının özellikleri nelerdir?

İstanbul Balıkhanesi eski müdürü Karekin Deveciyan lüfer hakkında şöyle demiştir: “Bizde lüfer diğer balıklarla karıştırılmaz; etinin lezzeti, kendinden daha büyük balıklara saldıracak kadar gözü pek olması ve oltaları kırmak ve kaçmaktaki ustalığı ile çok belirgin olarak tanınır, bilinir.” Şimdilerde bu kadar büyük lüferleri pek göremesek de eski İstanbul zamanlarında oldukça büyük boylarına sıkça rastlanırmış.

Lüferlerin en büyük balıklara bile saldırdığı bilinmektedir. Bazı eski balıkçılar, Boğaz’da, bir yunusa karşı lüferlerin verdiği savaşı anlatmaktadırlar. Yunus avlanmak için lüfer sürüsünün içinden geçer. Lüfer sürüsü de yunusa saldırır; yunus da kurtulmak için taklalar atarak uzaklaşır.

Şekil olarak boyu uzun, vücudu basık ve yanlardan yassıdır. Vücuduyla aynı olan başı, vücut uzunluğunun dörtte biri kadardır. Kuyruğu vücuduna göre büyüktür. Ağzı büyük, çıkıntılı olan alt çenesi üst çenesinden ileridedir. İki çenesinde de sivri ve kesici olan bir sıra diş vardır. Üst çenede ve damağında başkaca sıralanmış dişler bulunur. Bu sebeple lüferin balıkçı lisanıyla bir adı da «DİŞLİ» dir. Lüfer atılgan ve kabadayı bir balıktır. Kendi boyunda, hatta kendisinden büyük balıklara pervasız hücum eder. Alt çenesindeki diş sayısı 18-20, üst çenesinde 15-16 adet diş vardır. Dili beyazdır. Gözleri ağzına yakındır ve iris tabakası altın sarısı, bazen de beyaz sedef gibidir. Başı, yanakları, solungaç kapakları ve vücudu, boyları balığın boyuyla orantılı olan ince pullarla kaplıdır.

Lüferin ilk sırt yüzgeci esnek yedi dikenden oluşur. Bu ilk yüzgecin hemen yanından başlayan ikinci sırt yüzgeci yirmi beş kılçıktan ibaret olup kuyruğa kadar uzanır. Yirmi dört dikenden oluşan makat yüzgeci, ikinci sırt yüzgeciyle aynı şekilde olup bunun tam zıt istikametindedir ve makattan kuyruğa kadar uzanır. Göğüs yüzgeçleri küçüktür. Karın yüzgeçlerine gelince; onlar üçgen şeklinde olup her biri beş kılçıktan oluşur. Kuyruk yüzgeci ise hafifçe çatallaşmıştır.

Hayvan sağ iken, sırtı koyu mavi ve yan tarafları açık mavi renktedir; ancak bu bölgeler güvercin göğsü gibi alacalıdır. Karnı beyazdır ve gümüş gibi parlar. Yanakları ve göğüs yüzgeçleri altın sarısına çalar; keza, balığın bütün vücudu yaldızlı yansımaları olan sarımtırak bir görünüm arz eder.

Çok obur ve yırtıcı olan lüferler kendilerinden küçük balık sürülerini takip ederler. Hatta bazen bu balıkların kendinden büyük balıklara da hücum ettikleri görülmüştür. Bazı yazarlara göre lüferler o kadar aç gözlüdürler ki bir balık sürüsüne rastladıkları zaman kusmak suretiyle midelerini boşaltarak bu sürülere hücum ederler. Kofanalar, toriklerle beraber gezmekten çekinmez. Bazan toriklere bile sarkıntılık eder. Onları ısırmaktan ve bir parça et koparmaktan kendilerini alıkoyamazlar. Lüferin başlıca düşmanı yunustur. Sürü halinde gezen lüferlere tesadüf edince, muhasara edip yemeğe çalışırlar. Fakat bazı hallerde lüferler bir araya gelerek yunusa saldırıp, derisinden parçalar koparmak suretiyle onları kaçırdığı bir hakikattir.

Suda seyrini yüzgeçlerinden ziyade vücut ve kuyruk hareketleriyle temin eder.

Neden lüfer balığı bu kadar popülerdir?

Şöhreti; etinin lezzet ve nefasetinden başka, çenesinin kuvvetinden ve dişlerinin keskin olmasından ileri gelir. 

Lüfer balığı, Türkiye’de ve çevresinde oldukça popüler olan bir deniz ürünüdür ve bu popülerlik birkaç nedenle açıklanabilir:

1. Lezzetli Tat: Lüfer balığı, kendine özgü zengin bir lezzete sahiptir. Etinin beyaz ve lezzetli olması, pek çok kişi tarafından tercih edilmesine neden olur.

2. Mevsimlilik: Lüfer balığı, belli bir mevsimde avlanabilir. Bu nedenle sınırlı bir süre boyunca bulunabilir. Mevsimliliği, insanların ona olan ilgisini artırır.

3. Deniz Ürünü Kültürü: Türkiye’nin sahil bölgelerinde deniz ürünleri oldukça yaygındır ve bu nedenle lüfer balığı da sıkça tüketilir. Deniz ürünleri kültürü, lüferin popülerliğini artırır.

4. Çeşitli Yemeklerde Kullanımı: Lüfer balığı, birçok farklı yemekte kullanılabilir. Izgara, fırın, buğulama gibi çeşitli pişirme yöntemleriyle hazırlanabilir. Bu çeşitlilik, lüferin herkesin damak zevkine uygun bir şekilde tüketilebilmesini sağlar.

5. Sağlıklı Besin: Lüfer balığı, omega-3 yağ asitleri açısından zengindir ve bu da sağlıklı bir besin olarak kabul edilmesine katkı sağlar. Omega-3 yağ asitleri, kalp sağlığını destekler.

6. Geleneksel Değerler: Lüfer balığı, Türk mutfağının geleneksel bir parçasıdır ve bazı özel günlerde, özellikle Ramazan ayında iftar sofralarının vazgeçilmez bir parçasıdır. Bu tür geleneksel kullanımlar da popülerliği artırır.

Lüfer balığı nasıl beslenir ve hangi bölgelerde yaşar?

Lüfer, büyük miktarlarda Boğaziçi’nde veya Boğaz çevresinde olduğu kadar Marmara’nın bazı bölgelerinde de avlanır. Bazen İzmir ve Selanik körfezlerinde veya Suriye kıyılarında, hatta İskenderiye sularında bulunur. Ancak, İstanbul sularında yakalanan lüferin eti başka yerlerde yakalananların etinden mukayese kabul etmeyecek kadar üstündür. Amerika kıyılarında da bolca avlanan lüferin en lezzetli olduğu bölge için de New York dolayları olduğu söylenmektedir. Bu bölgede de çok miktarda lüfer avlanmaktadır. (Kaynak: M.Mitchil, Dict. U. H. N. Cilt XII, s.466)

Mayıs ayında kadar lüferler yumurtalarını Marmara’ya bırakırlar ve Boğaz’a doğru yola çıkarlar. Boğaz’dan geçerken avlanan lüferlerin ancak %1’inde hala yumurta vardır.

Belli bir süre Karadeniz’de kaldıktan sonra, lüferler yavaş yavaş geri dönerler. Bir bölümü Akdeniz’e kadar iner, diğerleri Marmara’da kalır. 

Lüferler daha ziyade hamsi, izmarit, istavrit, uskumru, kolyoz, palamut, hattâ kendi hemcinsleri lüferlerle geçinmektedirler.

Lüfer Balığının Avlanması

Lüfer balığı ne zaman tutulur?

İstanbul civarındaki sularda her mevsim lüfere rastansa da gerçek avlanma mevsimi genellikle Ağustos’dan Ekim’e kadardır. Mevsim şartlarına göre bu süre Aralık ayına kadar uzayabilir. Bu dönemde lüfer bolca avlanır ve en lezzetli olduğu zamandır.

Lüfer balığı hangi saatlerde tutulur?

Lüfer en çok sabah suyunda ve akşam güneş batımı zamanlarında güzel yakalanır. Sabahları gün doğumunun 1 saat öncesinden denemek lazımdır. Akşamları da gün batımında alacakaranlıkla beraber 1-2 saat deneme yapılabilir. Eğer yemli takımla av yapılacaksa bütün gece av denemesi yapılabilir. Eğer gökyüzü açıksa ve ay ışığı varsa yemli av güzel sonuç verebilir. Gündüz vakti avlanmak için spin (at-çek) avı denemeleri sonuç verecektir. İstanbul Boğazında avcılık yapılacaksa gündüz varki surf takım ile kurşun arkası rapala yöntemi oldukça iyi sonuçlar verecektir.

Kıyıdan lüfer nasıl tutulur?

Kıyıdadan lüfer avı yapmak için bir kaç farklı yöntem mevcuttur. Bunlar:

• Kıyıdan yemli lüfer avı
• Kıyıdan çapari ile lüfer avı
• Spin ile lüfer avı
• Kurşun arkası rapala ile lüfer avı

Lüfer hangi olta ile tutulur?

Lüfer spin ya da surf olta takımları ile tutulabilir. İstanbul Boğazında rapala ile avlanacaksanız 200 gr. atarlı surf kamış, yemli avlancaksanız farklı bir surf takım seçmelisiniz. Rapala ile avlanmak isterseniz de genellikle 20 gr. atarlı spin kamışları tercih etmeniz gereklidir.

Lüfer balığı ne ile tutulur?

Lüfer, avlanma disiplininize göre maket balık ya da istavrit, zargana gibi balıkların filetosu ile yemli olarak avlanabilir. Spin avı ya da kurşun arkası rapala yönteminde maket balık gerekli olacaktır. Ayrıca surf takım ile çinekop çaparileri kullanarak yakalama imkanınız olabilir.

Lüfer en çok hangi yemi sever?

Lüfer balığı yem olarak en çok taze balığı sever. Lüferlerin koku alma becerileri de olduğu için taze yem fark yaratacaktır. Özellikle geceleri yemli av yapıldığı için yemin taze olması çok önemlidir. Mümkünse oltayla yeni yakalanmış zargana ya da istavrit tercih edebilirsiniz.

Lüfer avı için gerekli malzemeler nelerdir?

Burada avlanma disiplininize göre farklı malzemeler seçmeniz gerekir. En temel lüfer avı malzemelerini sıralayacak olursak:

• Olta kamışı
• Olta makinası
• Maket balık(rapala) ya da yem
• Tripod
• Misina
• Kurşun
• Makas
• Kova
• Kafa lambası
• El bezi
• Klips
• Fırdöndü

Her ne kadar sportif avcılık yapsak da avlanma limitlerine uymak ve tuttuğumuz balığa saygı duymak son derece önemlidir. Her daim bilinçli avcılık yapmak dileğiyle.

Eklemek istediklerinizi yorum olarak belirtebilirsiniz.

Selamlar.